Program „500 plus” (obecnie 800 plus) wprowadzony w 2016 roku ...

Program 500 Plus, przynajmniej wobec oficjalnej narracji poprzedniego rządu, został wprowadzony z założeniem, że znacząca pomoc finansowa dla rodzin z dziećmi przyczyni się do zwiększenia liczby urodzeń. Po drodze pojawiły się jednak liczne oskarżenia ze strony opozycji i części społeczeństwa wobec PiS, że świadczenie ma na celu wkupienie się w łaski wyborców i jest rodzajem politycznej korupcji. Program cieszył się jednak ogromną popularnością i dawna opozycja zmieniła podejście do początkowych oskarżeń o "rozdawnictwie publicznych pieniędzy", a nawet doszła do momentu poparcia dla zwiększenia świadczenia o dodatkowe 300 zł.

O ile nie można zaprzeczyć, że dodatek finansowy jest mocnym wsparciem dla rodzin z dziećmi, to obecnie rządzący wprost przyznają, że jego początkowe założenia dotyczące dzietności spełzły na niczym. Powołują się przy tym na analizę przeprowadzoną przez ekspertów i demografów, która pokazuje, że pozytywny efekt demograficzny był niewielki i krótkotrwały. Jak zauważa portal Money.pl, w pierwszym roku działania programu (2017 r.) faktycznie doszło do wzrostu liczby urodzeń, jednak w kolejnych latach trend osłabł. Przykładowo w 2022 r. przyszło na świat jedynie 305 tys. dzieci, co stanowi o 10 tys. mniej urodzeń, niż wynosił wariant niski prognozy GUS. Obecnie wskaźnik dzietności w Polsce utrzymuje się na niskim poziomie, co świadczy o tym, że 500 Plus nie spełniło swojej roli jako skuteczny środek do zwalczania problemu demograficznego.

Na nasz rachunek z Mateuszem Kowalczykiem: Czy jest możliwa praca w duchu hygge?

Klęska demograficzna programu 800 plus

Zwiększenie kwoty świadczenia do 800 zł, które weszło w życie w styczniu 2024 roku, również nie zapowiada przełomu. Jak informuje portal pulshr.pl, program 800 Plus, choć stanowi wyższe wsparcie finansowe, może nie przynieść oczekiwanych rezultatów w zakresie zwiększenia liczby urodzeń. Kluczowym problemem są bowiem głębsze czynniki, czyli obszary mocno zaniedbane nad Wisłą takie jak: stabilność zawodowa, dostęp do mieszkań, żłobków i przedszkoli, wsparcie rodziców w opiece nad dziećmi oraz prawo dotyczące przerywania ciąży. 

Demografia to nie tylko pieniądz

Jak pisze money.pl, polityka prorodzinna powinna koncentrować się nie tylko na wsparciu finansowym, ale także na poprawie jakości życia rodzin – zapewnieniu dostępnych mieszkań, wysokiej jakości opieki zdrowotnej, elastycznego rynku pracy oraz łatwego dostępu do edukacji.Te aspekty mają równie duże znaczenie dla decyzji o posiadaniu większej liczby dzieci, jak bezpośrednia pomoc finansowa. 

Młodzi ludzie coraz częściej odkładają decyzje o posiadaniu dzieci na później, a wiele osób decyduje się w ogóle nie zakładać rodziny. Jak wskazują badania socjologiczne, głównymi powodami są chęć samorealizacji, rozwój zawodowy i podróże, które często kolidują z wizją posiadania dużej rodziny. Zmieniają się priorytety, a programy takie jak 800 Plus, choć mają na celu zachęcić do zakładania rodziny, nie zawsze mogą sprostać oczekiwaniom współczesnych młodych ludzi.

Od stycznia łatwiej wyślesz list do urzędu. Jak skorzystać z e-Doręczeń?

Najniższy wskaźnik dzietności w Europie

Mimo że program 500 Plus jest stałym elementem polskiej polityki społecznej, obecnie, po siedmiu latach funkcjonowania, pojawiają się coraz liczniejsze analizy i opinie, które wskazują na jego ograniczoną skuteczność. Zamiast oczekiwanego wzrostu liczby urodzeń, Polska zmaga się z jednym z najniższych wskaźników dzietności w Europie, co rodzi pytania o sens i dalszą przyszłość programu. Jak wskazuje raport opublikowany przez Gazetę Wyborczą, wsparcie musi być bardziej kompleksowe, aby miało realny wpływ na decyzje o powiększeniu rodziny.

Połowa narodu w ciężkiej sytuacji finansowej

Jednym z głównych problemów związanych z programem 500 Plus jest to, że nie rozwiązuje on kwestii strukturalnych, które mają decydujący wpływ na dzietność. Eksperci podkreślają, że sam fakt horrendalnych cen mieszkań w Polsce ma duży wpływ na to, że młodzi zwlekają z decyzją o poszerzeniu rodziny. Warto zwrócić uwagę na fakt, że 17 mln ludzi w Polsce, żyje poniżej minimum socjalnego - wynika z najnowszego raportu „Poverty Watch 2024” przygotowanego przez Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN). To corocznie przygotowywany dokument pokazujący, jak zmienia się skala ubóstwa m.in. w Polsce. Ponad połowa naszego narodu jest w ciężkiej sytuacji finansowej, a wydatki na dzieci z każdym rokiem rosną.

Program 500 Plus nie wpłynął znacznie na wyciąganie dzieci z ubóstwa. Jak przypomina Rzeczpospolita w 2022 r. zasięg ubóstwa skrajnego wśród dzieci wzrósł z 5,3 proc. do 5,7 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem.

Czy zmienią się zasady przyznawania świadczenia 800 plus?

Choć 800 Plus jest uznawane za jeden z najważniejszych programów socjalnych w Polsce, doczekaliśmy się momentu, kiedy nawet rząd, oficjalnie przyznaje, że jego realny wpływ na dzietność jest ograniczony. Nie można również zapominać o proinflacyjnym działaniu takich świadczeń. Przekazy pieniężne do obywateli mogą przyczyniać się do zwiększania cen produktów i usług w sklepach. W związku z tym pojawiają się pytania o przyszłość przyznawania 800 plus. Czy program będzie ograniczony i np. adresowany do grupy najbardziej potrzebujących rodzin? Jeszcze przed zmianą władzy Donald Tusk deklarował, że program zostanie zostawiony w spokoju. Z pewnością każda zmiana na niekorzyść beneficjentów byłaby politycznie nieopłacalna. Pytanie brzmi czy polski budżet jest w stanie udźwignąć taki wydatek.