Przesilenie zimowe. 21 grudnia noc potrwa ponad 16 godzin

Przesilenie zimowe występuje w grudniu każdego roku. Wtedy dzień jest najkrótszy a noc najdłuższa. To zjawisko, w którym Słońce osiąga najniższe położenie na niebie (wynikające z nachylenia osi Ziemi względem orbity wokół Słońca). W tym czasie promienie słoneczne padają pod najmniejszym kątem na półkulę północną, a przez to ilość światła dziennego zostaje mocno ograniczona.

Przesilenie zimowe symbolizuje początek astronomicznej zimy, ale ma ogromne znaczenie także dla ludowych wierzeń czy kultur z całego świata. Przez wieki zjawisko było świętowane jako moment przejścia i odrodzenia. W przeszłości ludzie interpretowali je jako początek powrotu światła, a to z kolei miało symboliczne znaczenie dla życia, płodności i nowego cyklu.

W 2024 roku przesilenie zimowe przypada na sobotę, 21 grudnia – to wtedy Słońce osiąga zenit nad zwrotnikiem Koziorożca. Dokładny moment tego wydarzenia astronomicznego nastąpi o godzinie 10:19 czasu środowoeuropejskiego (w tym także w Polsce). To oznacza, że właśnie wtedy będzie najkrótszy dzień w 2024 roku, a noc najdłuższa.

Po przesileniu zimowym dzień zaczyna się stopniowo wydłużać, co jest wynikiem przesuwania się nachylenia osi Ziemi względem Słońca.
Z kolei, gdy na półkuli północnej zaczyna się zima, to na półkuli południowej jest to początek astronomicznego lata.

Długość dnia w czasie przesilenia zimowego zależy od szerokości geograficznej danego miejsca. W Polsce, znajdującej się na szerokości geograficznej między 49° a 54°50’ N, dzień trwa wtedy od około 7 godzin i 10 minut do około 8 godzin i 15 minut (w zależności od dokładnego położenia danego miejsca na mapie kraju). W praktyce oznacza to, że wschód Słońca przypada na późne godziny poranne, a zachód następuje już w godzinach popołudniowych.

W czasie przesilenia zimowego noc jest wyjątkowo długa – trwa ponad 16 godzin. Po przesileniu różnica w długości dnia i nocy zaczyna zmniejszać się, a Słońce codziennie wznosi się wyżej na niebie.

Przesilenie zimowe od wieków było istotnym wydarzeniem w kalendarzach wielu kultur. Starodawne cywilizacje postrzegały ten moment jako triumf światła nad ciemnością i „odradzanie się Słońca”.

W starożytnym Rzymie przy tej okazji odbywały się Saturnalia – święto ku czci Saturna, boga rolnictwa, które charakteryzowało się radością, wymianą podarunków i zabawą. W północnej Europie wikingowie i inne ludy nordyckie celebrowali Yule, święto związane z powrotem światła.

W Persji była to Noc Yalda, a u Słowian – Święto Godowe. W naszej kulturze i tradycji chrześcijańskiej jest to przedświąteczny okres, który przygotowuje nas do celebrowania narodzin Jezusa. Boże Narodzenie czerpie w pewnym stopniu z tamtych wierzeń, czego symbolem są np. dekorowane drzewka, czy zapalone świece i lampki.