1 maja 2024: Święto Pracy i 20-lecie przystąpienia Polski do UE

1 maja 2024: Święto PracyCzy 1 maja to święto kościelne?Skąd się wzięło Święto Pracy?Jakie dni wolne od pracy 2024?Polska w UE już 20 lat: 1 maja 2004 - 1 maja 2024Podstawowe zasady prawa pracyZasada nr 1: Prawo do pracy - swoboda wybranej pracyZasada nr 2: Prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracęZasada nr 3: Prawo do godziwego wynagrodzeniaZasada nr 4: Swoboda nawiązania stosunku pracyZasada nr 5: Poszanowanie dóbr osobistychZasada nr 6: Zasada równości pracownikówZasada nr 7: Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniuZasada nr 8: Prawo do wypoczynkuZasada nr 9: Bezpieczeństwo i higiena pracyZasada nr 10: Potrzeby socjalno-bytoweZasada nr 11: Podnoszenie kwalifikacjiZasada nr 12: Uprzywilejowanie pracownikaZasada nr 13: Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych i organizacji pracodawcówZasada nr 14: Partycypacja pracownicza

rozwiń >

W dniu 1 maja przypada Święto Pracy. Jest to Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy. 1 Maja w Polsce jest świętem państwowym. 1 Maja jest dniem ustawowo wolnym od pracy od 1950 r. W okresie Polski Ludowej, PRL było to jedno z największych świąt w roku, ponieważ wiązało się z pochodem pierwszomajowym. Ta tradycja wciąż jest kontynuowana w Polsce - jednak już nie z takim rozmachem jak niegdyś.

Czy 1 maja to święto kościelne?

Wiele osób zastanawia się czy 1 maja wierni mają obowiązek uczestniczenia w odbywających się nabożeństwach? Jak wynika z przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego, uroczystość ta nie należy do świąt nakazanych, nie ma więc obowiązku uczestniczenia tego dnia we mszy świętej, ale oczywiście można. Trzeba bowiem widzieć, że 1 Maja w Kościele Katolickim jest dniem patrona ludzi pracy św. Józefa. Jest to jedno z najnowszych świąt w KK, zostało ustanowione w roku 1955 przez papieża Piusa XII. 

Skąd się wzięło Święto Pracy?

Obchodzone 1 maja Święto Pracy ma swój początek już w XIX w., bo w 1886 r., w Chicago odbył się strajk robotników walczących o ośmiogodzinny dzień pracy. Pracownicy skarżyli się na nieludzkie warunki pracy, niskie i niegodne płace oraz 12-godzinny dzień pracy. Strajk został brutalnie stłumiony przez policję, ogromna liczba pracowników ucierpiała. Cztery lata później, bo w 1890 r., aby upamiętnić wydarzenia w Chicago, dzień 1 maja został wybrany jako święto robotnicze przez obradujący w Paryżu kongres założycielski II Międzynarodówki.

Strajki robotników, nie tylko w Chicago, ale w Niemczech czy we Francji, w XIX w. i na początku XX. odniosły kolosalny sukces. Z biegiem lat pracownicy mieli prawo do BHP, do urlopu, do 8-godzinengo dnia pracy, do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych, do godnych warunków pracy i płacy. Był to przełom w rozwoju prawa pracy. W Polsce kodeks pracy, który obowiązuje w obecnym kształcie został uchwalony w 1974 r.

Jakie dni wolne od pracy 2024?

W Polsce obowiązują takie dni wolne od pracy: 1 stycznia – Nowy Rok; 6 stycznia – Święto Trzech Króli; pierwszy dzień Wielkiej Nocy; drugi dzień Wielkiej Nocy; 1 maja – Święto Państwowe; 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja; pierwszy dzień Zielonych Świątek; dzień Bożego Ciała; 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny; 1 listopada – Wszystkich Świętych; 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości; 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia; 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Polska w UE już 20 lat: 1 maja 2004 - 1 maja 2024

1 maja 2024 r. mija 20 lat od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Był to przełomowy moment na kartach historii Polski ale i całej Wspólnoty UE.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

„Od 2004 roku zarówno Polska, jak i Europa przeszły istotne przemiany, które doprowadziły nas do wykorzystania tego, co najlepsze ze wszystkich państw członkowskich. Dziś Polska stanowi mocny filar Europy, a polscy obywatele należą do osób najbardziej wspierających UE” - podkreśla Roberta Metsola, przewodnicząca Parlamentu Europejskiego.

Podstawowe zasady prawa pracy

W szczególnym czasie, Święta 1 maja warto się przyjrzeć aktualnym podstawowym zasadom prawa pracy. Zasady zostały określone w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP). To właśnie tymi generalnymi wytycznymi, pewnymi wskazówkami interpretacyjnymi powinni kierować się pracodawcy przy zatrudnianiu pracowników a pracownicy przy świadczeniu pracy. Każdy powinien znać te zasady.

Zasada nr 1: Prawo do pracy - swoboda wybranej pracy

Generalnie wolność wyboru miejsca pracy oraz wolność wyboru i wykonywania zawodu zapewnia art. 65 ust. 1 Konstytucji RP. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu. Takie ograniczenia i przesłanki do wykonywania zawodu są określone ustawowo i dotyczą np. zawodów zaufania publicznego, służb mundurowych, zawodów medycznych i innych wymagających specjalistycznej wiedzy.

Zasada nr 2: Prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracę

Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę. Rok do roku wydawane są rozporządzenia, które określają minimalne wynagrodzenie za pracę oraz minimalną stawkę godzinową. Jeżeli pracodawca nie wypłaca minimalnego wynagrodzenia można zgłosić to do Państwowej Inspekcji Pracy czy też wnieść pozew do sądu pracy. Od stycznia 2024 roku minimalne wynagrodzenie wyniesie 4242 zł brutto, a od lipca 2024 roku 4300 zł brutto.

Zasada nr 3: Prawo do godziwego wynagrodzenia

Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wielu pracowników uważa jednak (i słusznie), że minimalne wynagrodzenie nie jest wynagrodzeniem godziwym. Wątpliwości nie rozwiewa orzecznictwo, które wskazuje, że wynagrodzenie godziwe to wynagrodzenie: należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji na dane stanowisko.

Zasada nr 4: Swoboda nawiązania stosunku pracy

Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Istotą tej zasady jest dobrowolność, obopólna zgoda pracownika i pracodawcy. To wolność podejmowania pracy przez pracownika, ale także swoboda doboru kandydatów do pracy przez pracodawcę. Oczywiście zasada ta odnosi się do swobody pracownika i pracodawcy w ukształtowaniu warunków pracy i płacy (z poszanowaniem minimalnych standardów). Warto pamiętać, że nie ma w prawie pracy zasady, która wskazywałaby na przymus pozostawania w stosunku pracy - owa swoboda odnosi się więc i do tego.

Zasada nr 5: Poszanowanie dóbr osobistych

Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Kodeks pracy nie definiuje pojęcia dóbr osobistych. Nie czyni tego również art. 23 KC., który zawiera przykładowy katalog dóbr osobistych. Stanowi on, że dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 2015 roku, II PK 207/14, dobra osobiste osoby zatrudnionej nie stanowią odrębnej kategorii prawnej, ale są uznawane za dobra osobiste powszechnego prawa cywilnego.

Zasada nr 6: Zasada równości pracowników

Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Równości w prawie nie można utożsamiać z równością w znaczeniu formalnym, czyli takim samym traktowaniu przez prawo wszystkich adresatów norm prawnych. Równość tę należy rozumieć w znaczeniu materialnym, ta zaś polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo. Warto wiedzieć, że równość nie oznacza identyczności czy jednakowego traktowania wszystkich. 

Zasada nr 7: Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu

Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna.

Zasada nr 8: Prawo do wypoczynku

Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych. W szczególności pracownikowi przysługuje prawo do 11h dobowego nieprzerwanego odpoczynku i 35h tygodniowego nieprzerwanego odpoczynku. Pracownikowi przysługuje 26 dni urlopu wypoczynkowego jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Zasada nr 9: Bezpieczeństwo i higiena pracy

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Zasada nr 10: Potrzeby socjalno-bytowe

Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników. Realizacja powyższego powinna być dostosowana do warunków i możliwości danego pracodawcy, co ważne pracownik nie może na jego podstawie domagać się konkretnych świadczeń socjalnych.

Zasada nr 11: Podnoszenie kwalifikacji

Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Powyższego obowiązku pracodawcy nie można traktować w ten sposób, że poszczególny pracownik może (ma prawo w znaczeniu posiadania roszczenia) domagać się od pracodawcy określonego udziału w podnoszeniu swoich kwalifikacji zawodowych.

Zasada nr 12: Uprzywilejowanie pracownika

Tą zasadę należy interpretować niejako piętrowo i według hierarchii aktów prawnych. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia umów i aktów, o których mowa wyżej mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są nieważne. Zamiast takich postanowień stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy, a w razie braku takich przepisów - postanowienia te należy zastąpić odpowiednimi postanowieniami niemającymi charakteru dyskryminacyjnego.

Zasada nr 13: Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych i organizacji pracodawców

Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji. Osoby wykonujące pracę zarobkową mają prawo tworzyć i przystępować do związków zawodowych, organizować strajki, mediacje, arbitraż - generalnie dbać i chronić swoich praw i interesów pracowniczych. Pracodawcy zaś mają prawo tworzyć i przystępować do organizacji pracodawców.

Zasada nr 14: Partycypacja pracownicza

Pracownicy uczestniczą w zarządzaniu zakładem pracy w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach (np. w ramach ustawy o przedsiębiorstwach państwowych). Często mają z tego tytułu prawo do osiąganych zysków.