Zwolnienie z podatku PCC a kupno samochodu

Ustawa o podatku PCC przewiduje zwolnienie dla czynności nabycia rzeczy ruchomej o wartości 1000 zł. W kontekście tego zwolnienia ciekawym zagadnieniem jest możliwość zastosowania tego przepisu, kiedy nabycie następuje przez spółkę cywilną. Przeczytaj aby dowiedzieć się, czy zwolnienie z podatku PCC obowiązuje przy nabyciu samochodu przez spółkę cywilną.

Spółka cywilna jako podatnik podatku PCC

Umowa sprzedaży jest czynnością cywilnoprawną podlegającą opodatkowaniu podatkiem PCC, a zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy obowiązek podatkowy w tym zakresie spoczywa na kupującym. Stawka podatku w przypadku nabycia rzeczy ruchomych wynosi 2%.

Dalej wskażmy, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy PCC obowiązek zapłaty podatku ciąży na podatnikach tego podatku. Natomiast w myśl art. 5 ust. 2 ww. ustawy, jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, albo wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej.

Zwróćmy zatem uwagę, że w przypadku spółki cywilnej podatnikami są wspólnicy tejże spółki, a nie sama spółka. Taki przepis jest konsekwencją konstrukcji prawnej spółki cywilnej, która w świetle Kodeksu cywilnego jest umową w celu osiągnięcia określonego celu gospodarczego.

Spółka cywilna nie ma zatem osobowości prawnej, nie ma również własnego majątku (jest to majątek wspólników objętych współwłasnością łączną) i nie może być stroną umów cywilnoprawnych.

Stroną danej umowy są zatem wspólnicy spółki, a nie sama spółka. Z tego też względu podatnikiem podatku PCC są wspólnicy spółki cywilnej, a ich odpowiedzialność za podatek ma charakter solidarny.

Zasady odpowiedzialności solidarnej nie zostały uregulowane w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych, należy zatem sięgnąć do art. 91 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym „do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych”.

Istota solidarności, o której mowa w art. 366 kc, określana też mianem solidarności biernej (solidarność dłużników), wyraża się w możliwości żądania przez wierzyciela spełnienia świadczenia, aż do całkowitego zaspokojenia jego wierzytelności, wedle jego wyboru w całości lub w części od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Wykonanie zobowiązania przez któregokolwiek z dłużników solidarnych powoduje wygaśnięcie tego zobowiązania.

Solidarność oznacza zatem, że każdy ze wspólników spółki cywilnej odpowiada za całość powstałego zobowiązania podatkowego w podatku PCC.

Podatnikiem podatku PCC są wspólnicy spółki cywilnej. Zasada ta ma zastosowanie również, gdy dochodzi do nabycia rzeczy do majątku wspólników objętego współwłasnością łączną w ramach spółki cywilnej.

Zwolnienie z podatku PCC przy nabyciu rzeczy ruchomych

W ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidziano jednak sytuacje, w których czynność mieszcząca się w zakresie przedmiotowym ustawy jest zwolniona z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. 

Na podstawie art. 9 pkt 6 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych jest sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł. 

W przypadku gdy zakupu ruchomości (np. samochodu) dokonują wspólnicy spółki cywilnej, pojawia się pytanie, czy ww. przepis ma zastosowanie do każdego z nich. Inaczej mówiąc, czy każdy ze wspólników – będąc podatnikiem – może uwzględnić wskazaną kwotę wolną od podatku.

Trzeba jednak wskazać, że w myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży stanowi m.in. wartość rynkowa rzeczy. Oznacza to, że wartość przedmiotu określona przez strony w umowie kupna-sprzedaży dla celów podatku od czynności cywilnoprawnych musi zostać zweryfikowana i w sytuacji, gdy odpowiada wartości rynkowej tego przedmiotu przekraczającej 1000 zł, zostanie przyjęta za podstawę opodatkowania i będzie podlegać opodatkowaniu wymienionym podatkiem. 

Jak możemy przeczytać w interpretacji Dyrektora KIS z 13 września 2019 roku (nr 0111-KDIB4.4014.242.2019.1.PM), przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych jest sprzedaż wskazanych w umowie rzeczy jako całość, ze względu na formę omawianej transakcji, a więc dokonania jej w postaci jednej umowy sprzedaży. 

W myśl art. 535 kc przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Tym samym podstawę opodatkowania stanowi cały przedmiot transakcji (umowy), a nie jego poszczególne składniki. Niezależnie od powyższego ewentualne wyodrębnienie składników stanowiących przedmiot umowy w dalszym ciągu nie zmienia natomiast faktu, że przedmiotem opodatkowania pozostaje sprzedaż wymienionych rzeczy jako całości, gdyż to cały zbiór jest przedmiotem jednej umowy sprzedaży.

W rezultacie w związku z zawarciem jednej umowy sprzedaży, a zatem dokonaniem jednej czynności cywilnoprawnej w rozumieniu podatku od czynności cywilnoprawnych, podstawę opodatkowania w związku z zawarciem tejże umowy należy ustalić w odniesieniu do całości przenoszonych składników (rzeczy). 

WSA w Białymstoku w wyroku z 14 stycznia 2020 roku (I SA/Bk 664/19) wskazał, że w przypadku zawarcia jednej umowy sprzedaży podstawę opodatkowania w podatku od czynności cywilnoprawnych należy ustalić w odniesieniu do łącznej wartości przenoszonych rzeczy. Tak ustaloną podstawę opodatkowania trzeba brać pod uwagę przy stosowaniu zwolnienia, o którym mowa w art. 9 pkt 6 ustawy PCC.

Zwolnienie z podatku PCC nie przysługuje odrębnie wspólnikom spółki cywilnej

W praktyce zatem opisane w art. 9 pkt 6 ustawy PCC zwolnienie będzie miało marginalne znaczenie przy transakcjach nabycia samochodów. Zwolnienie to znajdzie zastosowanie, jeżeli wartość całego samochodu (a nie udziału proporcjonalnie obliczonego na danego wspólnika) będzie niższa niż 1000 zł.

Dodatkowo nie można również zapominać, że wspólników spółki cywilnej łączy współwłasność o charakterze łącznym, a więc taka, gdzie nie wyodrębnia się udziałów. Każdy ze wspólników ma pełne prawo do każdego składnika objętego tą współwłasnością. W momencie nabycia wspólnik nie nabywa zatem udziałów w danej rzeczy.

W tym miejscu trzeba także przypomnieć o solidarnej odpowiedzialności każdego ze wspólników za całość podatku.

Przykład 1.

Czterech wspólników spółki cywilnej postanowiło nabyć samochód o wartości 10 000 zł. Podstawę opodatkowania podzielili na 4 części i każdy z nich zastosował do swojej części zwolnienie określone w art. 9 pkt 6 ustawy PCC. Każdy ze wspólników opłacił podatek od nadwyżki ponad 1000 zł. Czy działanie wspólników było prawidłowe?

Wspólnicy niepoprawnie rozliczyli podatek PCC. Zwolnienie określone w art. 9 pkt 6 ustawy PCC nie ma tutaj w ogóle zastosowania, ponieważ wartość nabytej ruchomości wynikająca z umowy jest wyższa niż 1000 zł. W opisanym przypadku podatek wyniesie 200 zł i odpowiedzialność podatkowa za ten podatek spoczywa solidarnie na każdym ze wspólników. W konsekwencji, jeżeli choćby 1 wspólnik dokonał zapłaty, to zwalnia to pozostałych z długu względem fiskusa.

Wspólnicy spółki cywilnej nie mogą proporcjonalnie podzielić podstawy opodatkowania i indywidualnie zastosować zwolnienia określonego w art. 9 pkt 6 ustawy PCC. Jeżeli podstawa opodatkowania przekracza 1000 zł, to zwolnienie w ogóle nie znajduje zastosowania.

Reasumując, w przypadku umów podlegających opodatkowaniu podatkiem PCC i zawieranych przez wspólników spółki cywilnej należy pamiętać o występowaniu specyficznych konstrukcji, jakimi są solidarna odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe oraz współwłasność majątkowa o charakterze łącznym.